Jak wspierać emocjonalne zdrowie dzieci po wypadkach samochodowych?

Wypadki samochodowe to traumatyczne doświadczenia, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Świat dziecka jest jednak inny niż świat osoby dorosłej. Właśnie dlatego nasi najmłodsi wymagają szczególnego wsparcia – zarówno wtedy, gdy byli bezpośrednimi uczestnikami wypadku, jak i w sytuacji, gdy sytuacja na drodze dotyczyła ich najbliższych.

Wypadek drogowy to wydarzenie o poważnych konsekwencjach, które dotykają nie tylko bezpośrednich uczestników zdarzenia, ale również ich najbliższych. Skala wyzwań emocjonalnych dziecka może być więc bardzo zróżnicowana. Odpowiedniego wsparcia wymagają zarówno te dzieci, które uczestniczą w wypadkach, jak i te, których bliscy ucierpieli w wyniku zdarzeń drogowych. Utrata bliskiej osoby to ogromna tragedia, ale nawet taki wypadek, w wyniku którego nikomu nie stało się nic poważnego, nie pozostaje bez wpływu na psychikę uczestników i ich bliskich. Idąc dalej: bardzo trudne emocje spotykają również te dzieci, których bliscy są sprawcami wypadków.

Niezależnie od tego, w jaki sposób dziecko ucierpiało w wyniku wypadku, powinno zostać objęte profesjonalną, psychologiczną pomocą – to najważniejsza sprawa, o którą powinni zadbać jego bliscy.

Można skorzystać z oferty organizacji zapewniających wsparcie ofiarom wypadków drogowych (ich lista znajduje się pod adresem www.krbrd.gov.pl/pomoc-ofiarom-wypadkow) lub indywidualnie poszukać wsparcia u psychologa.

Ważne jest to, by nie lekceważyć potencjalnych problemów dziecka – nawet jeśli z naszej dorosłej perspektywy zdarzenie drogowe wydaje się stosunkowo błahe.

Wsparcie na co dzień

Reakcja dziecka na kryzysową sytuację w dużej mierze zależy od reakcji jego otoczenia. To dorośli dają dzieciom poczucie bezpieczeństwa i stabilności – jeśli więc dziecko widzi dorosłego jako bezsilnego, przerażonego, a w skrajnych sytuacjach jest świadkiem jego śmierci, podstawy jego świata ulegają osłabieniu lub zniszczeniu. Właśnie dlatego tak ważne jest to, w jaki sposób będą zachowywać się bliscy dziecka – oni również powinni skorzystać z profesjonalnego wsparcia, by jak najszybciej wrócić do emocjonalnej równowagi.

Jako dorośli musimy zaakceptować, że wypadek samochodowy będzie mieć negatywny wpływ na psychikę dziecka. Może się to objawiać na różne sposoby. Mogą być to powracające odczucia strachu i niepewności, mogą to być problemy ze snem i nocne koszmary. Sytuacje lękowe mogą być bezpośrednio związane z samochodami – może być to lęk przed podróżowaniem, ale również i niepokój odczuwany podczas oglądania filmowych scen z wykorzystaniem samochodów. Zmiany w zachowaniu i nastroju mogą być też znacznie bardziej subtelne – dziecko bądź nastolatek może sprawiać wrażenie, że zasadniczo dobrze sobie radzi. Bardzo ważne jest to, by nie bagatelizować emocji dziecka – nie mówić mu, że „przesadza” czy „nic się nie stało”. Dziecko, jak każda osoba, ma prawo do własnej reakcji na trudną sytuację.

Niezależnie od profesjonalnej, psychologicznej pomocy, rozmowy z dzieckiem na temat zaistniałego kryzysu powinni przeprowadzać również jego bliscy. Dziecko powinno mieć czas na wyrażenie swoich uczuć lub obaw – nie jest to coś, z czym powinno zostać samo. Kiedy dziecko opowiada o tym, co się u niego dzieje, należy poświęcać mu pełną uwagę – nie powinna być to wymiana zdań w pośpiechu, tylko czas całkowicie poświęcony na rozmowę. Nie należy ignorować pytań dziecka – ma ono pełne prawo by wiedzieć, co właściwie się stało. Odpowiedzi, rzecz jasna, muszą być dostosowane do wieku dziecka.

Kolejną ważnym aspektem wsparcia dziecka po wypadku jest utrzymywanie poczucia normalności i stabilności. Jeśli tylko to możliwe, należy kontynuować codzienny harmonogram i rodzinne rytuały. To pomoże zbudować przekonanie, że niezależnie od trudnej sytuacji, a może nawet tragedii, życie płynie dalej i wciąż jest pełne pozytywnych aspektów.

Co dalej?

Jak zostało to wspomniane wyżej, reakcja otoczenia jest bardzo istotna – nie chodzi jednak wyłącznie o bliską rodzinę, ale również i inne osoby, z którymi dziecko ma codzienny kontakt. Właśnie dlatego dobrze będzie porozmawiać z wychowawcą szkolnym dziecka – po to, by ta osoba miała świadomość, przez co przeszedł jej podopieczny i mogła stworzyć mu możliwie najlepsze warunki powrotu do stabilności. Pomoc rówieśników – przyjaciół dziecka – też może okazać się bardzo istotna, choć należy zaakceptować to, że nasza pociecha przez pewien czas może nie mieć ochoty na spotkania towarzyskie.

Pomocne mogą okazać się różne aktywności, które pozwolą dziecku rozładować napięcie emocjonalne – może to być sport, ale również techniki oddechowe czy medytacja. O sposobach radzenia sobie w trudnych chwilach można porozmawiać z psychologiem, z którym pracuje dziecko – z pewnością zaproponuje odpowiednie rozwiązania. Należy też zapewnić dziecku czas na odpoczynek oraz zadbać o to, by miało ono odpowiednią ilość snu – to bardzo ważne aspekty powrotu do równowagi psychicznej.

Warto również umocnić poczucie bezpieczeństwa dziecka w związku z samochodami. Niezależnie od tego, czy rodzice byli ofiarami wypadku, czy sprawcami kolizji, mogą skorzystać z oferty kursów doskonalących technikę jazdy. Podczas prowadzenia samochodu należy zadbać o bardzo spokojną, w pełni dostosowaną do przepisów jazdę – zwłaszcza wtedy, jeśli dotychczas nasze nawyki były nieco inne. Warto też dokładnie skontrolować stan techniczny samochodu. Każde działanie, które pozytywnie wpłynie na bezpieczeństwo w samochodzie, stanowi dla dziecka jasny sygnał o odpowiedzialności jego dorosłych bliskich. To z kolei pomoże mu wrócić do poczucia bezpieczeństwa.

Podsumowując – powrót dziecka do stabilnej codzienności wymaga dwóch solidnych podstaw:

• profesjonalnej pomocy psychologicznej,
• empatycznej reakcji otoczenia – bez bagatelizowania emocji.

W zależności od ciężaru sytuacji może być to kwestia albo stosunkowo krótkotrwałej interwencji kryzysowej, która pomoże przetrwać czas bezpośrednio po wydarzeniu, albo nawet wieloletniej pracy. Zdrowie psychiczne naszych najmłodszych jest bezcenne i warte każdego wysiłku.